منحنی عکس العمل گونه راش نسبت به متغیرهای محیطی با استفاده از مدل جمعی تعمیم یافته در جنگل خیرود، نوشهر

چکیده: سابقه و هدف: یکی از زمینه‌های مطرح در بوم‌شناسی پوشش گیاهی، تحلیل و درک روابط گونه‌های گیاهی و عوامل رویشگاهی، مخصوصاً عکس‌العمل گونه‌ها به گرادیان‌های اکولوژیکی است. از چند دهه گذشته تلاش‌های زیادی برای پیوند عملکرد گونه‌های گیاهی به عوامل محیطی صورت گرفته است. هدف از انجام این تحقیق بررسی منحنی عکس‌العمل گونه راش نسبت به متغیرهای محیطی با استفاده از مدل جمعی تعمیم‌یافته می‌باشد. مواد و روش‌ها: بدین منظور در جنگل آموزشی و پژوهشی خیرود نوشهر، پس از تهیه نقشه شکل زمین بر اساس ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت جغرافیایی، 114 قطعه‌نمونه دایره‌ای شکل به مساحت 10 آر در تیپ‌های راش انتخاب و در مرحله بعد محل این نقاط در طبیعت با مختصات مربوطه با استفاده از سامانه مکان‌یاب جهانی مشخص گردید. بعد از پیاده نمودن قطعات نمونه، ارتفاع 5 اصله از قطورترین درختان در هر قطعه‌نمونه اندازه‌گیری و میانگین آن‌ها به‌عنوان ارتفاع غالب در نظر گرفته شد. ارتفاع از سطح دریا، آزیموت و درصد شیب قطعات نمونه، اندازه‌گیری و ثبت شد. همچنین در مرکز هر قطعه‌نمونه، از عمق 0-10 سانتی‌متری نمونه‌برداری خاک صورت گرفت. پارامترهای بافت خاک، وزن مخصوص ظاهری، pH خاک، درصد رطوبت اشباع، درصد آهک، درصد نیتروژن، درصد کربن و ماده آلی، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و فسفر قابل‌جذب آنالیز شد. در مطالعه حاضر با استفاده از مدل جمعی تعمیم‌یافته در نرم‌افزار آماری R و بسته mgcv، منحنی پاسخ گونه راش نسبت به متغیرهای محیطی به‌صورت انفرادی و ترکیبی تحلیل شد. با توجه به ماهیت متغیر پاسخ، توزیع گوسی و تابع پیوند همانی برای مدل جمعی تعمیم‌یافته در نظر گرفته شد. یافته‌ها: مقایسه منحنی‌های پاسخ حاصل از مدل جمعی تعمیم‌یافته برای متغیرهای تبیینی به‌صورت انفرادی و ترکیبی نشان می‌دهد که اختلافات قابل‌توجهی در شکل منحنی پاسخ وجود دارد. همچنین در خصوص معنی‌داری متغیرهای تبیینی نیز تفاوت‌هایی وجود دارد. به‌کارگیری مدل‌های جمعی تعمیم‌یافته برای هر یک از متغیرهای محیطی به‌صورت انفرادی نشان می‌دهد که متغیرهای ارتفاع از سطح دریا، درصد شیب، تابش خورشیدی، درصد رس، درصد سیلت، درصد شن، درصد نیتروژن، درصد رطوبت اشباع، درصد کربن، درصد ماده آلی، اسیدیته، فسفر و پتاسیم در سطح 05/0 درصد معنی‌دار می‌باشند. در صورت در نظر گرفتن هم‌زمان تمامی متغیرهای غیر هم خط، ارتفاع از سطح دریا، تابش خورشیدی، درصد شن، وزن مخصوص ظاهری، درصد نیتروژن، نسبت کربن به نیتروژن، اسیدیته و فسفر متغیرهای مؤثر بر ارتفاع غالب گونه راش در مدل جمعی تعمیم‌یافته می‌باشند. نتیجه‌گیری: نتایج مطالعه حاضر بیان می‌دارد که چنانچه هدف از مطالعه، تنها بررسی شکل منحنی پاسخ گونه باشد، در نظر گرفتن توأمان متغیرهای تبیینی، توصیف دقیق‌تری از رفتار گونه نسبت به متغیرهای محیطی ارائه می‌دهد، اما اگر محقق در نظر داشته باشد علاوه بر شکل منحنی پاسخ، پارامترهایی نظیر مقدار اپتیمم و دامنه اکولوژیک متغیر محیطی را برای یک گونه استخراج نماید، رفتار گونه‌ها نسبت به متغیرها به‌صورت انفرادی می‌تواند گزینه بهتری باشد.